جدیدترین مقایسه جهانی از سهم وامهای مسکن در تسهیلات بانکی تصویری روشن از وضعیت حمایت مالی از مسکن در کشورهای مختلف ارائه میدهد؛ تصویری که جایگاه ایران در آن بیش از هر چیز نگرانکننده است.
ایران با سهم تنها ۳ درصد از کل تسهیلات بانکی برای مسکن، در انتهای فهرست جهانی قرار دارد؛ فاصلهای که نه تنها با میانگین جهانی ۱۹ درصد بسیار زیاد است بلکه با کوچکترین نمونههای آماری نیز قابل مقایسه نیست.
در نگاه نخست، کشورهای توسعهیافته قهرمانان تخصیص منابع بانکی به بخش مسکن هستند.
نروژ با ۵۶ درصد، انگلیس با ۴۹ درصد، سوئیس با ۴۶ درصد و سوئد با ۴۴ درصد نشان میدهند که در اقتصادهای پیشرفته، مسکن یکی از پایههای اصلی نظام اعتباری و موتور محرک قدرت خرید خانوارهاست.
این کشورها نظام بانکی را نه تنها منبع تأمین مالی بلکه ابزار سیاستگذاری اجتماعی برای حمایت از رفاه عمومی میدانند.
در سطحی پایینتر اما همچنان قابل توجه، کشورهایی مانند استرالیا (۶۴٪)، کانادا (۳۵٪) و آمریکا (۲۸٪) ایستادهاند؛ اقتصادهایی که باوجود تنوع ساختار مالی، سهمی قابل توجه را به مسکن اختصاص میدهند.
این ارقام نشان میدهد ،مسکن تنها یک کالای سرمایهای نیست؛ بلکه نقطه اتصال معیشت، امنیت اجتماعی و جریان اعتبار است.
حتی در دستهای دیگر از اقتصادها که بهعنوان نمونههای منطقهای تحلیل میشوند ـ مانند عربستان با ۲۳٪، برزیل ۱۶٪ و آنگولا ۳۸٪ ـ سهم وامهای مسکن بهمراتب بالاتر از ایران است.
این مقایسه زمانی معنادارتر میشود که به جهش قیمت مسکن در ایران، کاهش قدرت خرید خانوارها و عدم دسترسی طبقات متوسط و جوانان به تأمین مالی رسمی توجه کنیم. اگر تصمیمگیران اقتصادی بهدنبال مهار هزینه خرید مسکن هستند، توسعه نظام اعتباردهی وام مسکن نه انتخاب بلکه یک ضرورت است.
واقعا چرا شبکه بانکی کشورمان تا این حد ضعیف ،ناکارامد و رانت خوار هستند و مهمتر آنکه چرا حاکمیت و دولت نظارت درستی بر شبکه بانکی ندارد که این همه نگرانی و بی اعتمادی در جامعه به بار آورد.!؟؟
چند میلیون جوان در کشور چندین سال به دنبال وام ازدواج برای تشکیل خانواده هستند و اغلب بانکها از نبود منابع گله دارند در حالی که به عوامل خود تسهیلات بزرگ با بازپرداخت طولانی مدت و بدون ضامن و امثال آن می پردازند.!
چرا بانکهای ایران اعم از دولتی یا غیر دولتی به فکر مردم شان نیستند در حالی که سپرده های همین مردم شریف را در اختیار دارند.؟
مدیران بانک ها و در صدر آنها بانک مرکزی وقتی امارهای رسمی کشورهای دیگر را می بینند، واقعا شرم نمی کنند.
پرداخت وامهای چند صد و چند هزار میلیارد تومانی که در ماههای اخیر سرانجام برخی اطلاعات آن رسانه ای شد" ، به مدیران بانکی همچون بانک اینده و دیگران و اعضا و حقوق های نجومی و پاداش های افسانه به خودی ها چه توجیهی دارد و نقش دستگاههای نظارتی و مدعی العموم در این خصوص چیست.؟
همه مردم ایران در فضا مجازی بارها مشاهده کردند که در یک نشست مدیران یک بانک برای پاداش آخر سال خود " دو سال قبل" ابتدا رقم 400 میلیون تومان پیشنهاد شد و با یک برنامه ریزی قبلی یک مدیر 450 میلیون را اعلام و خانم مدیر دیگری 500 میلیون تومان را پیشنهاد داد که رئیس جلسه اعلام کرد، بنابراین 500 میلیون تومان پاداش به هر یک از اعضای هیات مدیره تصویب شد.!!؟
تا چه زمانی باید این مسیر ناکارآمدی و رانت خواری و خون به جگر کردن مردم و سو استفاده های ناتمام ادامه خواهد داشت.
سیاست های نامطلوب بانکی مقوله امسال و پارسال نیست و ریشه در چند دهه دارد و مشخص هم نیست چرا برای این بحران های بانکی کاری اساسی صورت نمی گیرد و همه تماشاگر وضعیت هستند .
م؛محمدپور- نویسنده، کارشناس ارشد رسانه و مدرس دانشگاه
اذر1404