بارندگیها در شرق گیلان یعنی شهرستان های استانه اشرفیه، لاهیجان، سیاهکل، لاهیجان، لنگرود، املش و رودسر سالانه بیش از 800 میلی متر و در غرب استان شامل شهرستان انزلی، رضوانشهر، فومن، صومعه سرا، تالش و استارا نزدیک به دو متر است.
همین امروز جمعه یازدهم مهر ماه که این تحلیل تقدیرم تان می شود ، در شهر ساحلی بندر انزلی طبق گزارش اداره هواشناسی از عصرسه شنبه تا غروب پنج شنبه دهم مهر افزون بر330 میلی متر باران باریده است.
این مقدار بارندگی برابر با باران 10 و 15 سال در بسیاری از مناطق کشور است ، البته شهرستان رودبار و شهرهای منجیل و لوشان  از توابع استان گیلاندر همسایگی استان قزوین میزان بارندگی خیلی کمتر است.
در گیلان و سراسر ایران بسیار مشهور است ، اگر در استان گیلان دو تا سه متر زمین را حفر کنید " بکنید" آب دارد و به خاطر دارم، در حیاط منزل پدری در شرق گیلان بخش  کلاچای سه دهه پیشتر با حفر سه متر چاه به آب پر حجمی رسیدیم و این عمق در سال 1400 به شش متر رسیده است. البته بعضی سالها در فصول پاییز و زمستان که بارندگیها زیادتر می شود ، اب چاه تا سه ، چهار متری سطح زمین بالا می آید.
در این موقعیت جغرافیایی خاص در تمام چهار دهه گذشته همه مدیران اجرایی " استانداران و فرماندارها و ...." ، سازمان آب منطقه ای ، مهندسان ، کارشناسان ، مسئولان پایتخت نشین و نماینده های مردم استان در مجلس که آمدند و رفتند به جای آنکه از این نعمت فوق العاده خدادادی به خوبی استفاده کنند – بدون توجه به آینده این خطه زیبا به سمت احداث انواع سد های بتنی ، خاکی، لاستیکی رفتند.
سد سازی که بیشتر از دولت اول مرحوم هاشمی رفسنجانی استارات خورد برای استان های کم آب اندیشه و اقدام درستی بود ، اما برای گیلان نامناسب و شاید با توجه به هم خوردن محیط زیست استان و نابودی نسبی منابع شاید سمی مهلک بود و این رویه خواه ، نا خواه ادامه دارد.
در همین راستا سد پلرود در منطقه طول لات بخش رحیم اباد شهرستان رودسر  که از سال 1356 مطالعاتش آغاز و از سال 1389 عملیات اجرایی آن شروع شد تا اکنون در مهر 1404 گفته می شود که این سد حدود 90 درصد پیشرفت فیزیکی ساخت داشته و با توجه به تورم و نرخ ارز و قیمت مصالح  و گرانی تجهیزات مربوطه ساخت داخل و وارداتی، هم چنین احداث جاده کنار سد شاید یک هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

کاش به جای ساخت سدها ، اعتبارات هزینه زیر بناهای زیست محیطی می شد!

شاید باورتان نشود ، در همین سرزمین و جغرافیای بی نظیر مردم بعضی مناطق با کمبود آب اشامیدنی و گاهی آب کشاورزی مواجه هستند و آب های جاری در شبکه ها به اظهار همین کارشناس های بی طرف به طور کامل بهداشتی نبوده ومطلوبیت لازم را ندارد.
در سالهای اخیر که کشور با خشکسالی جدی مواجه است، شواهد و مستندات حاکیست در تابستان ها مزارع شالیزاری مناطقی از استان از جمله در شرق و در شهرستان های لنگرود، رودسر و سیاهکل با تنش آب و مشکلاتی رو به رو بوده اند که مدیران حوزه جهاد کشاورزی و ستاد بحران استان این مشکل را ناشی از عدم لایروبی انهار و انجام نشدن درست آبخیزداری طی سنوات قبل می دانند که این لایروبی نکردن ها هم بر مشکلات دامن زده است.!
مهم ترین دلیل عدم مطلوبیت آب آشامیدنی بخش هایی از گیلان  ناشی از تخریب منابع آبی همچون رودخانه ها و چشمه ها که نمونه آن در اشکورات رودسر به روشنی قابل مشاهده است . ورود پر حجم فاضلاب های صنعتی و خانگی و حتی بیمارستانی که منابع رسانه ای در این سالها بارها در این خصوص گزارش ها و مطالب مشروحی منتشر کرده اند ، انباشت غیر معمول و غیر اصولی زباله در همه شهرها و روستاها ، ریختن زباله در حاشیه جنگل و ساحل دریا و حاشیه رودخانه و روان شدن شیرابه های سمی زباله ها به سمت سفره های زیر زمینی و آب های سطحی  و .... است.
به عنوان یک نمونه و مصداق زنده که همه دردمندان گیلان و ایران می توانند هفت روز هفته  از آن دیدن کنند، جاری بودن حجم ناباورانه فاضلاب های متنوع و پر حجم  به رودخانه های زرجوب و گوهر رود است که از قلب شهر رشت عبور می کنند

رودخانه هایی که از زلالی آب به فاضلاب صد درصدی و آلودگی مطلق رسیده اند ؟

آب این دو رودخانه معروف به اظهار همه مردم و مسئولان و صاحب نظران  تا چهار دهه پیش زلال و برای شنا ، صید و شستشوی ظروف و لباس خانواده های اطراف دو سوی رودخانه استفاده می شد ، اما امروز حتی در فصل سرد سال هم بوی تعفن فاضلاب وسط شهر رشت به مشام می رسد و تابستان ها بوی نامطبوع در این نواحی واقعا غیر قابل تحمل می شود و تبعات ناگواری به همراه دارد..
از سوی دیگر میلیون ها تن زباله به ارتفاع 130 متر و به وسعت چندین هکتاردر سطح  در قلب جنگلهای هیرکانی منطقه سراوان نزدیک شهر رشت  تراژدی بی پایانی است که شرح آن قلب هر انسان فهیمده ، دردمند و دوستدار محیط زیست را به شدت به درد می آورد.
در همین زمان ارائه این  تحلیل ، از ریختن زباله در این منطقه بسیار زیبا تا حد موثری جلوگیری شده و طی سه چهار سال اخیر اقداماتی برای مهار رانش کوه زباله و کاشت درخت در تاج زباله ها صورت گرفت، اما از انتها " ته " این کوه زباله شیرابه های بسیار متعفن و سیاه رنگ به صورت یک نهر به سمت پایین  دست جاری است.
اقداماتی هم برای یک ساخت تصفیه خانه در مسیر این شیرابه ها انجام شده است که در حال تکمیل و تجهیز می باشد، اما شیرابه هایی که در ته زباله ها به مساحت حداقل 12 هکتار در زمین فرو می رود ، غیر قابل مهار بوده و وارد سفره های آب زیر زمینی می شود!!

اعتفاد راسخ دارم که  همه مدیران اجرایی ، شهری، محیط زیستی و آنهایی که فاضلاب ها و زباله های شهرهای دیگر را در تمام این 39 تا 40 ساله در این منطقه فوق العاده سبب رها  سازی پسماندها در محیط و جاری شدن فاضلاب در رودخانه ها شده اند و با وجود شعارهای عمرانی و محیط زیستی در این راستا اقدامی انجام ندادند "، باید فراخوان و در یک دادگاه صالحه پاسخگو باشند.

مدیرانی که در تمام این سالها با بی تدبیری و ندانم کاری راهی طولانی را اشتباه رفتند.

در این سالها به اندازه دو برابر انگشتان دو دست استاندار و 2.5 برابر آن شهردار در مرکز استان مسئولیت داشتند و همه آنها برای معضل حاد محیط زیست و الاینده ها در کلام دلسوزی کردند ، اما افکار عمومی نه تنها حرکتی موثر را مشاهده نکرد که هر ماه و هر سال شرایط بغرنج تر و بحرانی تر شد.

گفته شده در دوره امامت جمعه  آیت الله احسانبخش در رشت برخی مسئولان  از روی ناچاری اجازه گرفتند، چند ماه زباله ها را در سراوان " وسط جنگل" دپو کنند و این چند ماه به چندین سال و چهار دهه به طول انجامید و امروز به یک فاجعه زیست محیطی تبدیل شده است.
متاسفانه شرایط به جایی رسیده است که امروز عده ای از  مردم ناحیه مرکزی گیلان به علت آلودگی های زیست محیطی ناشی از آلودگی دو رودخانه فاضلابی و زباله های سراوان و دیگر شهرهای در شرق و غرب گیلان دچار بیماری های گوارشی ، پوستی و ریه ای و ...شده اند- به راستی چرا؟
برای حمل ، ریختن و انباشت زباله ها حداقل چهار شهر اطراف مرکز استان و شهر پر جمعیت رشت  در سراوان و هزینه هایی که برای دو رودخانه رشت " از آلوده ترین رودخانه های جهان " شده است ، در تمام این سالها چند هزار میلیارد تومان اعتبار به هدر رفته است  در حالی که مدیران با تدبیر و دور اندیشی و بهره گیری از پژوهشگران و دانشگاهیان  می توانستند به جای ساختن سه سد بزرگ  نا تمام و احداث سد های کوچک و خشک شدن رودخانه ها و چشمه ها این بودجه را صرف خرید امکانات و تجهیزات مدیریت زباله و پیشگیری از آلایندگی رودهای پر و زلال آّ ب می کردند.!؟
 

کاش اعتبارات استانی و ملی به جای سد سازی متوجه پسماند و فاضلاب ها می شد!

 گفته می شود  - برای حل بحران پسماند و شیرابه ها  هم چنین فاضلاب ها در استان گیلان مطابق نرخ سال 1398 معادل 1000 میلیارد تومان اعتبار در سال و در مجموع برای پنج  سال نیاز بود و مسئولان در همه این سالها  گفتند و می گویند ، اعتبار کافی در اختیار نیست در حالی است که به جای رفع این مشکلات به دنبال سد سازی " سد پلرود، شفا رود، شهر بیجار، لاسک" رفتند و تصور کنید که به نرخ همان دوره برای ساخت این سدها باید 6500 میلیارد تومان  هزینه شود که بخش قابل توجهی از آن هم هزینه شده است.!
علاوه بر این ساخت این سدها که بعضی شان در مراحل پایانی قرار دارند و اینکه تا چه  حد درختان جنگلی هیرکانی چند میلیون ساله قطع ، جنگل ها  نابود و میزان فرسایش خاک در گیلان افزایش یافت -بی شک به  این مهم هرگز توجهی نشد یا کمتر توجه شد.
واقعیت این است که وقتی یک سیستمی در جایی بد عمل می کند ، عده ای نفع شان در این است که اتفاقا بد عمل کند تا آنها منافع شان را ببرند.
گفته می شود، خانم هایده شیرازی فعال حوزه محیط زیست اعلام می کند که تمام زباله ها و نخاله ها و امثال آن را به سیمان و بتن تبدیل می کند ، اما از ایده و  اقدام و همت این  خانم ایرانی دلسوز و متعهد  به خصوص درگیلان استفاده نشد و نمی شود.
شواهد و فیلم های منتشره در روستایی در شهرستان استانه اشرفیه حاکی است که  به همت یک خیر دلسوز، همه زباله این روستا به خوبی فرآوری و روستا کاملا پاک مانده است و می توان از  این فن آوری  در سراسر استان بهره برد ، اما باید با قطع دست سود جویان و داشتن همت و انگیزه این مهم دنبال شود

باید مسئولان قوای سه گانه در مرکز استان با هم اندیشی و همراهی دست مافیاهای پسماند، فاضلاب، قطع درختان جنگلی، تصاحب اراضی ملی و الوده کردن منابع آبی به خصوص تالاب انزلی که آب دو رودخانه زرجوب و گوهر رود وارد این تالاب بین المللی می شود - نهضتی بپا کنند و اجازه سوء استفاده های بیش از این ها را ندهند

خوشبختانه در حال حاضر استانداری برای گیلان منصوب شده است که سابقه نمایندگی مجلس، استاندار بودن و مسئولیت هایی در سازمان بنادر و .... را دارد و بومی منطقه هم هست که آگاه به مسائل استان و بسیار هم دغدغه محیط زیستی دارد. 
به نظر می رسد ، اگر فشارهای مافیاهای تخریب رودخانه " شن و ماسه " و مافیای زباله و هدر دادن بودجه عمومی و امثال آن نباشد – هادی حق شناس استاندار با مشورت صاحب نظران و دلسوزان استان بتواند این معضل و بحران را به جایی رسانده و از خود اثر ماندگاری به جا بگذارد.

این روزها استاندار وارد پایان اولین سال مسئولیتش در استان شده است و اگر نتواند تا شش آینده ماه  در این خصوص اقدام موثری " حتی با وجود تحریم ها، تورم و نظایر آن را به انجام برساند، اسفند ماه امسال در این باره تحلیل جامع دیگر را تقدیم افکار عمومی خواهم کرد.
نویسنده اعتقاد دارد، در حال حاضر دو مساله عمده خواست و نیاز استان گیلان است که حل مشکل زیست محیطی در اولویت نخست بوده و  به اعتبارات ملی نیاز دارد که مدیران و نمایندگان باید همت مضاعفی در این خصوص بکنند.
باور دارم که در مرحله دوم ، نیازمند زمینه  سازی سرمایه گذاری های مناسب در بخش های مختلف از جمله در حوزه های بهداشت و درمان، کشاورزی و تولیدات زراعی، گردشگری با فراهم کردن زیر ساخت های مناسب است و معتقدم که گیلان باید به یک قطب گردشگری سلامت تبدیل شود که حداقل 30 گذشته در این باره  تحلیل ها و مقالات بسیاری نوشته ام ، اما گوش شنوایی نبود..
برای تحقق این هدف ها ، پیگیری های مستمر، برنامه ریزی ها علمی و متقن، داشتن چشم انداز ور مهم تر از همه اطلاع رسانی گسترده نیاز است که  رسانه های معتبر ، با شخصیت و  با دانش بدون نگاه های حزبی و جریانی مورد توجه قرار گیرند و یک مرکز اطلاع رسانی قوی در مرکز استان تاسیس شود..
مسئولان استان  در بخش های مختلف به ویژه شخص استاندار به همراه رئیس دستگاه قضایی و نمایندگان مجلس به خصوص رئیس مجمع نمایندگان با هم  اندیشی نخبگان و دانشگاهیان صاحب نظر  شایسته است برای این امور همه توان، دانش و حتی  عمرشان را بگذارند ..

مجید محمدپور – نویسنده و مدرس دانشگاه 
مدیر مسئول شبکه خبری گیلان 24 و واکنش خبر
گروه رسانه ای با مردم ........